Το μήνυμα από τη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας

Του Νίκου Κωστακόπουλου

Η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης ασφαλώς συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των κορυφαίων αρχιτεκτονικών αριστουργημάτων όλων των εποχών, αλλά κυρίως αποτελεί το κορυφαίο θρησκευτικό σύμβολο για την Ορθοδοξία και μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, προστατευμένο γι' αυτόν τον λόγο από διεθνείς συνθήκες.

Για μας τους ΄Ελληνες, μάλιστα, αποτελεί τη ζωντανή ανάμνηση μιας όχι και τόσο μακρινής εποχής για τα ιστορικά δεδομένα, της εποχής του μεσαιωνικού ελληνισμού, την τελευταία από τις περιόδους ακμής του ελληνισμού πριν η οθωμανική λαίλαπα σαρώσει τα πάντα στο πέρασμά της.

Γι' αυτό, οι προκλήσεις του Ερντογάν και των φανατικών εθνικιστών του σύγχρονου τουρκικού κράτους που αναφέρονται στη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, μεταξύ πολλών άλλων αντίστοιχων προκλήσεων σε όλα τα επίπεδα, πέρα από τον αποτροπιασμό που προκαλούν στον ελληνισμό καθώς και σε κάθε πολιτισμένο άνθρωπο όπου γης, υπομνύουν στην παγκόσμια κοινότητα και κυρίως στον δυτικό κόσμο το γεγονός ότι το σύγχρονο τουρκικό κράτος - η δημιουργία του οποίου δεν αποτέλεσε τίποτα περισσότερο από συγκυριακό φαινόμενο εξισορρόπησης αντίρροπων συμφερόντων των νικητών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου - αποτελεί τον μεγάλο ασθενή, όπως είχε συμβεί αντίστοιχα παλαιότερα με την πάλαι ποτέ πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία, το πρόδρομο κράτος αυτού. Έναν ασθενή που οδεύει προς το τέλος της ζωής του.

Οπότε και η πρόσφατη πρόκληση του Ερντογάν, η οποία αναφέρεται στην ανάγνωση του Κορανίου μέσα στην Αγία Σοφία, εντάσσεται στα μηνύματα που εκπέμπονται από το σύγχρονο τουρκικό κράτος. Ένα κράτος, το οποίο ουδέποτε στην εκατονταετή πορεία του μπόρεσε να αποβάλει το οθωμανικό του παρελθόν. Εξάλλου, το κράτος αυτό δεν υπήρξε τίποτα περισσότερο από ό,τι απέμεινε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τη διάλυσή της, η δημιουργία του συνέπεσε με απεχθείς γενοκτονίες και στη συνέχεια η διατήρησή του μέχρι σήμερα συναρτήθηκε με τη διαρκή προσπάθεια για δημιουργία ενιαίας ταυτότητας στον ετερογενή πληθυσμό του. Μια προσπάθεια που χαρακτηρίζεται από τη λογική της επιβολής μέσω σιδερένιας γροθιάς, η οποία έχει αποτύχει παταγωδώς.

Γι' αυτό και η παγκόσμια κοινότητα και κυρίως ο δυτικός κόσμος, δομικό στοιχείο του οποίου αποτέλεσαν τα ιδεώδη τόσο του ελληνισμού όσο και του χριστιανισμού - κορυφαίο σύμβολο των οποίων αποτελεί μεταξύ άλλων η Αγία Σοφία - επιβάλλεται να συμβάλει θετικά στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας από την επερχόμενη διάλυση του τουρκικού κράτους, η οποία θα προέλθει τόσο από τις αντιθέσεις που συναπαντώνται στο εσωτερικό του όσο και από συγκυριακές διεθνείς καταστάσεις, ώστε οι νέες κρατικές οντότητες που θα προκύψουν στη γεωγραφική αυτή περιοχή να εκφράσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ιδιοπροσωπία των κοινωνικών οντοτήτων που συνωστίζονται και καταπιέζονται αφόρητα κάτω από την επιβολή της ενιαίας κρατικής οντότητας στην περιοχή αυτή, που πλέον έχει καταστεί κοινός τόπος ότι επ' ουδενί λόγω μπορεί να τις εκφράσει πλέον.

Αυτή θα είναι και η τελευταία πράξη του δράματος που αποτέλεσε η χιλιετής τουρκική επιθετικότητα για τις περιοχές όπου αυτή εκδηλώθηκε σε αδιάκοπες και επαναλαμβανόμενες φάσεις και που δεν έπαψε να εκδηλώνεται δοθείσης ευκαιρίας ακόμη και σήμερα και δεν θα πάψει και στο μέλλον σε κάθε περίσταση που θεωρηθεί ευνοϊκή σε σχέση με τους στόχους της ανεξαρτήτως του φαινομενικά διαφορετικού προσανατολισμού της ομάδας που κάθε φορά βρίσκεται στην εξουσία.

Η διεθνής κοινότητα στάθηκε υπερβολικά γενναιόδωρη απέναντι στο σύγχρονο τουρκικό κράτος, κυρίως εδαφικά και όχι μόνο. Γι' αυτό έχει ευθύνη να συμβάλει στην επανόρθωση του ιστορικού ατοπήματος που έχει να κάνει με την τεράστια εδαφική έκταση που κατακυρώθηκε στο νέο τουρκικό κράτος χωρίς να ληφθεί υπόψη η καταπίεση που αυτό συνεπαγόταν για εκατομμύρια κατοίκων της εν λόγω περιοχής που ανήκαν σε διαφορετικές εθνικές ομάδες από την κυρίαρχη πληθυσμιακά τουρκική ομάδα.

Σήμερα, μάλιστα, που εκατομμύρια κάτοικοι φαινομενικά τουρκικής καταγωγής αναζητούν εναγωνίως τις ρίζες τους στο προοθωμανικό παρελθόν της χώρας τους, είναι η καλύτερη ευκαιρία να υπάρξει αναδιάρθρωση των δομών κρατικής εξουσίας στην τουρκική επικράτεια με τρόπο που να εκφράζει τη διαφορετικότητα των κοινωνιών αυτής της περιοχής είτε αυτή αναφέρεται σε εθνικές ομάδες είτε σε τμήματα του πληθυσμού που αρνούνται την ταυτότητα του Τούρκου - Οθωμανού που προσπαθεί να τους επιβάλει το τουρκικό κράτος καθ' όλη τη διάρκεια της ύπαρξής του.

Καιρός είναι να τακτοποιηθεί κι αυτή η ιστορική εκκρεμότητα που έχει να κάνει με την εξάλειψη των τελευταίων υπολειμμάτων του οθωμανισμού. Αρκεί, βέβαια, η διεθνής κοινότητα να συλλάβει τα μηνύματα που εκπέμπονται κάθε τόσο από την Τουρκία, όπως το πιο πρόσφατο προαναφερόμενο, που αναφέρεται στη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, τα οποία απηχούν τις διεργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη μέσα στην κοινωνία του τουρκικού κράτους. Μηνύματα, τα οποία υπομνύουν στη διεθνή κοινότητα ότι δεν μπορεί να παραμένει αμέτοχη.

Νίκος Κωστακόπουλος

(Εκπαιδευτικός – Δημοτικός Σύμβουλος Θέρμου)